donderdag 29 maart 2012
door DeWereldMorgen Vertaaldesk, An Ansoms
Maïskolven hangen te drogen aan de huizen in Rwanda
Volgens de laatste cijfers van het Nationale Instituut voor Statistiek
van Rwanda is de armoede in het land met een indrukwekkende 12 procent
gedaald in de laatste vijf jaar. Om tot deze conclusie te komen,
werden de cijfers van het EICV3 (‘Enquête Intégrale sur les Conditions
de Vie des Ménages’) vergeleken met de cijfers van het EICV1 uit
2000-2001 en het EICV2 van 2005-2006.
Daar waar in 2000-2001 59 procent van de bevolking onder de nationale
armoedegrens leefde, en in 2005-2006 nog 57 procent, was dat volgens
de laatste cijfers nog maar 45 procent. Volgens de Rwandese regering
een waar succesverhaal en een rechtstreeks bewijs dat haar economisch
groeimodel leidt tot een verbetering van de levensomstandigheden van
de Rwandese bevolking.
Zeer verwonderlijke resultaten, volgens An Ansoms van de Université
Catholique de Louvain (UCL), die sinds 2006 veldonderzoek verricht
betreffende de levensomstandigheden van plattelandsboeren in Rwanda.
Zij onderzoekt de impact van het landbouwbeleid in zes dorpen,
verspreid over drie verschillende districten. Hoewel de resultaten van
deze studies niet zonder meer kunnen geëxtrapoleerd worden naar heel
Rwanda, stelde zij tijdens haar laatste studie van 2011 vast dat de
problemen die zich in heel Rwanda voordoen en het leven van deze
boeren bemoeilijkt.
Een toelichting bij drie belangrijke problemen en knelpunten.
Landbouwbeleid gericht op productie voor de markt
Het huidige landbouwbeleid verplicht de Rwandese boeren ertoe
marktgericht te produceren. Dit houdt in dat in een bepaalde regio een
bepaald gewas (of een beperkt aantal gewassen) geteeld mogen worden en
in een andere regio een ander gewas. Hierdoor wordt de handel
gestimuleerd waarbij de verschillende gewassen ‘uitgewisseld’ worden.
Voor de kleinschalige landbouw (het overgrote deel van de
landbouwsector in Rwanda valt onder deze categorie) stelt dit echter
twee problemen.
Met een gemiddelde van acht gewassen kunnen tegenslagen opgevangen
worden als bijvoorbeeld door ziekte of slechte weersomstandigheden de
oogst van een gewas tegenvalt. Met een beperkt aantal gewassen valt
dit vangnet helaas weg.
Doordat de boeren aangewezen zijn op handel, moeten zij vaak een
beroep doen op tussenpersonen. Het zijn deze handelaars die het
sterkst staan in de onderhandelingen en met de winst gaan lopen. De
kleine boeren staan in een zwakke onderhandelingspositie.
Dit probleem zou moeten worden opgevangen door coöperaties, waar de
kleine boeren gezamenlijk actie kunnen ondernemen. In de praktijk is
er echter een gebrek aan transparantie in het beleid van de
coöperaties en de kleine boeren hebben er weinig zeggenschap (zie
verder).
Beleid van ‘verdorpelijking’ en hervestiging
Traditioneel wonen mensen in Rwanda niet in duidelijk te onderscheiden
dorpen, maar wonen zij verspreid over de heuvels. Als een jongeman de
overgang wil maken naar de volwassenheid, moet hij – volgens de
traditie – aan zijn vader een deel van het land vragen om zijn eigen
thuis te kunnen bouwen. Als hij dat wenst, kan hij dit indien nodig en
financieel mogelijk, verder uitbouwen. Een eigen huis hebben, is de
voorwaarde om als volwassene te kunnen doorgaan, te kunnen trouwen en
een eigen gezin te kunnen beginnen.
Dit patroon van verspreid wonen, strookt niet met de visie van de
overheid van hoe een moderne staat eruit moet zien. Het doel is de
plattelandsbevolking tegen 2020 te hervestigen in duidelijk
afgebakende nederzettingen en dorpen. De prijs van de grond in deze
‘dorpen’ is dikwijls zeer hoog. Daar komt nog bij dat de huizen moeten
worden gebouwd volgens bepaalde standaarden. Zo moet er bijvoorbeeld
een aparte keuken, toilet en stal zijn. Weerom erg kostelijk.
Het gevolg is dat veel jongemannen geen eigen huis kunnen bouwen. Dus
niet als volwassene beschouwd worden en ook niet kunnen trouwen.
Vooral in de armere families raken veel jonge mensen niet los van hun
status van ‘onvolwassene’. Hiermee nauw verbonden, is de toename van
het aantal ongehuwde moeders, wat resulteert in sociale uitsluiting en
marginalisatie.
Bevolking gaat onder de vele verplichtingen gebukt
Zoals hierboven beschreven, moeten de Rwandese boeren aan vele eisen
tegemoetkomen. Hieronder enkele voorbeelden van de talloze
verplichtingen die de regering oplegt en van de mistoestanden die er
uit ontstaan.
– De huizen moeten worden gebouwd volgens bepaalde standaarden. De
koeien moeten in stallen gehouden worden en mogen niet los lopen te
grazen. Noch het huis zelf, noch de stal, mag een dakbedekking hebben
van bananenbladeren. De dakbedekking moet bestaan uit steeds duurder
wordende dakpannen. In één van de dorpen in de buurt van Kigali, waar
ik onderzoek doe, had het dorpshoofd beslist dat alle huizen die niet
gebouwd waren met bakstenen, moesten verdwijnen.
– De mensen moeten schoenen en ‘deftige’ kledij dragen als ze niet op
het land werken.
– Het land dat iemand bezit, moet worden geregistreerd, wat weerom
extra kosten betekent.
– Iedereen men een ziekteverzekering betalen. Sinds juni 2011 is het
bedrag verdrievoudigd van 1.000 Rwandese frank (zo’n 1,5 keer een
gemiddeld dagloon) naar 3.000 Rwandese frank.
– Ook met de coöperaties zijn er problemen. Allereerst de kost voor
het lidmaatschap. Zonder lidmaadschap geen toegang tot het vruchtbare
moerasland dat zij dikwijls al decennia lang bewerken. De leden worden
verplicht hun oogst aan de coöperatie over te dragen. Soms volgen
zelfs huiszoekingen tijdens de oogsttijd om vast te stellen dat mensen
geen deel van de oogst achterhouden.
Er is een geval bekend waar de leden minder geld terugkregen dan dat
ze in de coöperatie gestopt hadden. Alle winst bleef aan de handen van
de leiders van de coöperatie plakken. Voor het huwelijk van de baas
van de coöperatie moesten alle leden 5.000 Rwandese frank betalen als
‘geschenk’.
– In een ander dorp werden de boeren verplicht hun koffie te verkopen
aan de nabijgelegen koffiefabriek. Deze is in handen van het Rwandese
ministerie van Defensie. Het is in dat dorp verboden koffiestruiken
uit te trekken. Ook hier is er sprake van huiszoekingen om er zeker
van te zijn dat de mensen geen koffie achterhouden om te gaan verkopen
op de lokale markt.
– Om een artisanaal baksteen- of tegelbedrijf te runnen, is een
speciale toelating nodig. Enkel moderne ovens zijn toegestaan. Voor
lokale investeerders is dit gewoon te duur. Om actief te zijn in de
kleinhandel is ook toelating nodig en moet belasting worden betalen.
Ook de lokale autoriteiten staan onder zware druk van de regering in Kigali
Onder het derde probleem vallen ook de verplichtingen voor de lokale
autoriteiten. Er is een heel systeem van ‘prestatiecontracten’. Op
alle niveaus, van dorp tot district, moeten de autoriteiten aan
bepaalde door de regering vastgestelde doelstellingen voldoen.
Enkele voorbeelden:
– een bepaalde productietarget halen voor bepaalde gewassen;
– ervoor zorgen dat 90 procent van de bevolking hun ziekteverzekering betaalt;
– ervoor zorgen iedereen in een huis woont dat voldoet aan de standaardnormen.
Op zich lijkt het niet slecht dat de lokale autoriteiten deze
doelstellingen nastreven. Maar door angst voor een sanctie of ontslag,
worden de doelstellingen heel star en blindelings toegepast, zonder
rekening te houden met eventuele negatieve gevolgen voor de lokale
bevolking.
De frustratie groeit
Bij het onderzoek dat ik in 2007 deed, waren de reacties van de
geïnterviewden nog erg gereserveerd, vooral wat kritiek op het
overheidsbeleid betreft. In 2011 was dit helemaal anders. De
frustratie van de mensen was aanzienlijk toegenomen. De onderzoekers
kregen nu gedetailleerde informatie over de moeilijkheden waarmee de
kleinschalige landbouwers moeten zien te overleven, en de grote impact
die het overheidsbeleid heeft op hun levensomstandigheden.
Hoe deze verhalen te rijmen vallen met de optimistische evolutie in de
armoedecijfers van de Rwandese overheid blijft een mysterie.
An Ansoms
An Ansoms is als assistent hoogleraar verbonden aan de Université
Catholique de Louvain in Louvain-la-Neuve. Het oorspronkelijk artikel
verscheen onder de titel: ‘The miracle versus the reality on the
ground. A short note in reaction to the new data of EICV3 (2010/11)’
(UCL, 15 maart 2012).
(vertaling uit het Engels door Marisa Abarca)
AS International is an international nonpartisan charity organization devoted to defending human rights. It’s an organization working to promote democracy and national reconciliation, inside countries of the African Great lakes Region.
AS International centers its work on the twin concepts of freedom of self-determination and freedom from tyranny. These ideals include the belief that all human beings have the rights to speak freely, to associate with those of like mind, and to leave and enter their countries. Individuals in a free society must be accorded equal treatment and due process under law, and must have the opportunity to participate in the governments of their countries;
AS International’s ideals likewise find expression in the conviction that all human beings have the right to be free from arbitrary detainment or exile and from interference and coercion in matters of conscience. ASI does not support nor condone violence.
The Truth can be buried and stomped into the ground where none can see, yet eventually it will, like a seed, break through the surface once again far more potent than ever, and Nothing can stop it. Truth can be suppressed for a “time”, yet It cannot be destroyed. ==> Wolverine
